Η μεγαλύτερη πυραμίδα στον κόσμο δεν βρίσκεται στην Αίγυπτο, αλλά στο Μεξικό. Καλά «καμουφλαρισμένη», καθώς μοιάζει περισσότερο με λόφο, εκτός από σπουδαίο αρχαιολογικό μνημείο, αποτελεί και χριστιανικό προσκύνημα.

Η Μεγάλη Πυραμίδα της Cholula βρίσκεται στο κέντρο του ομώνυμου αρχαιολογικού χώρου στην επαρχία της Πουέμπλα του κεντρικού Μεξικό. Για πολλούς αιώνες έμοιαζε με έναν μεγάλο λόφο, περιτριγυρισμένο από ερείπια μιας εγκαταλελειμμένης πόλης. Οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν μόλις το 1931.

Η άγνωστη Cholula Πρόκειται για ένα τεράστιο οικοδόμημα ύψους 66 μέτρων, με τις πλευρές της βάσης του να αγγίζουν τα 450 μέτρα. Παρότι η Πυραμίδα της Γκίζας είναι αρκετά ψηλότερη, η Cholula υπερέχει σε μήκος και εμβαδό. Σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες, ο συνολικός της όγκος υπολογίζεται στα 4,45 κυβικά μέτρα και καταλογίζεται δικαιωματικά ως η μεγαλύτερη πυραμίδα που έχει χτίσει ποτέ άνθρωπος.

Η κατασκευή της ξεκίνησε τον 2ο αιώνα π.Χ. και συνεχίστηκε τμηματικά για τουλάχιστον 900 χρόνια. Κάθε γενιά ιθαγενών έκανε τις δικές της προσθήκες και προσέδιδε στοιχεία της κουλτούρας της.

Έτσι, η πυραμίδα σήμερα είναι διαιρεμένη σε έξι επίπεδα, καθένα από τα οποία έχει χτιστεί με ξεχωριστή αρχιτεκτονική και τεχνοτροπία. Στην κορυφή δέσποζε ένας μεγάλος ναός, αφιερωμένος στον Τσικονακιαουίτλ, προϊσπανικό θεό των εννιά βροχών. Με την παρακμή της αρχαίας πόλης της Cholula, περί τον 8ο αιώνα μ.Χ. και την επέλαση των Ισπανών μερικούς αιώνες αργότερα, το μνημείο αφέθηκε στην τύχη του, υπέστη φθορές και εν τέλει επαναπροσδιορίστηκε.

Στη θέση του αρχαίου ναού, οι άντρες του Κορτές έχτισαν το 1594 μία καθολική εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. Όπως πολλά μνημεία των ιθαγενών πολιτισμών της Αμερικής, έτσι και η πυραμίδα της Cholula μετατράπηκε σε χριστιανικό τόπο λατρείας.

Ο μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας της Θεραπεύτριας αποτελεί διάσημο προσκύνημα των Καθολικών.

Από τα έξι επίπεδα της πυραμίδας της Cholula, έχουν εξερευνηθεί εκτενώς μόνο τα τρία.

Για το πρώτο, δηλαδή τη βάση του πελώριου οικοδομήματος, έχει επικρατήσει η ονομασία «Λαγούμι» και υπολογίζεται ότι ξεκίνησε να χτίζεται το 200 π.Χ. Το δεύτερο λέγεται «πυραμίδα των ζωγραφισμένων κρανίων» και χρονολογείται περί το 200 με 350 μ.Χ. Και το τρίτο, η «πυραμίδα των εννιά ορόφων» χτίστηκε μεταξύ του 350 και 450 μ.Χ. Το εσωτερικό τους είναι ένας τεράστιος λαβύρινθος από αχανή τούνελ.

Ο ναός της «Παναγίας της Θεραπεύτριας» στην κορυφή της πυραμίδας.

Σχεδόν καθ’ όλο το μήκος τους, οι τοίχοι είχαν φιλοτεχνηθεί από τους ιθαγενείς. Από απλά γεωμετρικά σχέδια σε μονόχρωμο φόντο, μέχρι εντυπωσιακές τοιχογραφίες μήκους δεκάδων μέτρων. Μία από αυτές, η «τοιχογραφία των μέθυσων», συγκαταλέγεται ανάμεσα στις σπουδαιότερες της αμερικανικής ιστορίας.

Έχει μήκος 56 μέτρα και ύψος 2,5, ενώ απεικονίζει 110 ανθρώπους να πίνουν πούλκε, παραδοσιακό μεξικανικό ποτό της εποχής, κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης γιορτής. Εντός της Μεγάλης Πυραμίδας, έχουν επίσης εντοπιστεί περισσότεροι από 400 ανθρώπινοι τάφοι. Σε αντίθεση με τις πυραμίδες της Αιγύπτου που αποτελούσαν την «τελευταία οικία» των Φαραώ, τα περισσότερα οστά που βρέθηκαν στην Cholula, ανήκουν σε ανθρώπους που θυσιάστηκαν στο όνομα των θεών των ιθαγενών.

Για το λόγο αυτό οι περισσότεροι είναι διαμελισμένοι, με τα κρανία τους να είναι προσεκτικά τοποθετημένα σε συγκεκριμένες θέσεις. Μάλιστα, πολλά σώματα μικρών παιδιών που βρέθηκαν μέσα σε κεραμικά αγγεία, πιστεύεται ότι αποτέλεσαν θυσία στον θεό της βροχής κατά τη διάρκεια μιας περιόδου μεγάλης ξηρασίας. Ο αρχαιολογικός χώρος της Cholula όπου βρίσκεται η πυραμίδα είναι επισκέψιμος. Σήμερα, ο αρχαιολογικός χώρος της Cholula είναι ανοιχτός στο κοινό.

Οι αρχαιολόγοι έχουν εξερευνήσει περίπου 8 χιλιόμετρα από τα τούνελ στο εσωτερικό της πυραμίδας. Μεγάλο μέρος τους είναι επίσης επισκέψιμο κατά τη διάρκεια της ημέρας.