Η φιλαργυρία είναι ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Στους περισσότερους πολιτισμούς είναι βαθιά ριζωμένη η αντίληψη ότι η φιλαργυρία είναι κακή και πρέπει να αποφεύγεται.
Σε μια μερίδα ευγενών διανοούμενων, όμως, υπήρχε παραδοσιακά η άποψη ότι η φιλαργυρία είναι καλή για την οικονομία. Ο Σκωτσέζος στοχαστής του Διαφωτισμού, Ντέιβιντ Χιουμ, για παράδειγμα, πίστευε ότι αποτελεί την «ώθηση της βιομηχανίας» -το κίνητρο που κινεί το «αόρατο χέρι» της αγοράς σύμφωνα με έναν άλλο ιστορικό στοχαστή, τον Adam Smith. Πιο πρόσφατα –και πολύ πιο κυνικά– ο Gordon Gekko, τον χαρακτήρα που υποδυόταν ο Michael Douglas στην ταινία Wall Street, έλεγε «η απληστία είναι καλή».
Οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα τους ιερείς και τους πατέρες της ελεύθερης αγοράς είναι διακριτές, εξάλλου, ο Θεός και ο δαίμονας ο Μαμμωνάς (ο δαίμων της απληστίας) έρχονται συχνά σε σύγκρουση. Τώρα όμως, χάρη στη συμπεριφορική χρηματοοικονομική (behavioural finance), έχει κανείς τα εργαλεία που χρειάζεται για να αποφασίσει ποια πλευρά θα διαλέξει. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη πάντως, την οποία εκπόνησε το κέντρο εφαρμοσμένων ερευνών State Street, η απληστία δεν είναι καθόλου καλή, τελικά. Μάλιστα, θεωρείται ότι κάνει πολύ κακό στο πορτοφόλι μας.
Οι σύγχρονοι ψυχολόγοι έχουν εντοπίσει τι είναι αυτό που μας ωθεί στην αγάπη για τα χρήματα: δεν είναι η ανάγκη μας να εκπληρώσουμε κάποιους στόχους που όλοι έχουμε, αλλά η αγάπη για τον ίδιο μας τον εαυτό.
Με βάση την κλίμακα της ηθικής των χρημάτων (Money Ethic Scale) που ανέπτυξε ο Thomas Li-Ping Tang το 1992, η State Street δημιούργησε τη δική της κλίμακα, για την αγάπη των χρημάτων (ILOMS). Στην έρευνα συμμετείχαν άνθρωποι από 20 χώρες, οι οποίοι απάντησαν σε μια σειρά από ερωτήσεις προκειμένου να διαπιστωθεί πόσο σημαντικά είναι τα χρήματα για την αυτοεκτίμησή τους. Επίσης, παρατηρήθηκε ο τρόμος με τον οποίο οι συμμετέχοντες αντιδρούσαν σε μια σειρά από καταστάσεις που σχετίζονται με τα χρήματα. Για παράδειγμα, οι ερευνητές ρωτούσαν τους συμμετέχοντες εάν θεωρούν τα χρήματα σύμβολο επιτυχίας, εάν μιλούν συχνά για αυτά ή εάν θέλουν να γίνουν πλούσιοι.
Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: όσο μεγαλύτερο συναισθηματικό δέσιμο έχει κάποιος με τα χρήματα, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν να κάνει λάθη στη διαχείρισή τους. Στην πορεία των ετών, έχουν διαπιστωθεί μια σειρά από συμπεριφορικές προκαταλήψεις που οδηγούν τους επενδυτές σε προβλέψιμα λάθη. Η φιλαργυρία έρχεται και μεγεθύνει όλες αυτές τις προκαταλήψεις.
Οι άπληστοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να αγοράσουν στις υψηλότερες τιμές και να πωλήσουν στις χαμηλότερες. Επιπλέον, έχουν βραχύτερο χρονικό ορίζοντα επένδυσης και τείνουν να αντιδρούν με υπερβολή. Κάνουν συχνές συναλλαγές, το οποίο σημαίνει ότι πληρώνουν περισσότερα χρήματα σε προμήθειες χωρίς να έχουν περισσότερες πιθανότητες για υψηλές αποδόσεις.
Όσοι αγαπούν τα χρήματα, επίσης, δεν αγαπούν την αποταμίευση. Αυτό σημαίνει ότι δεν συνεισφέρουν στα συνταξιοδοτικά προγράμματα και το συνταξιοδοτικό δύσκολα μπορεί να βασιστεί… πάνω τους. Έτσι, έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να ζουν εις βάρος των πιο συνετών.
Αυτοί που νοιάζονται λιγότερο για τα χρήματα έχουν περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσουν μια πολύ καλύτερη στρατηγική, καταβάλλοντας σταθερά ένα ποσό για συνταξιοδοτικό πρόγραμμα. Σε ψυχολογικούς όρους, θα έλεγε κανείς ότι επιδεικνύουν μεγαλύτερο αυτοέλεγχο και συναισθηματική νοημοσύνη. Ένα είναι το σίγουρο: τα κράτη πρέπει να ωθήσουν τους πολίτες προς αυτή την κατεύθυνση, αφού το ενθαρρύνεις τον κόσμο να μην αποταμιεύει, αλλά να επενδύει μόνο, ισοδυναμεί με τη συνταγή της καταστροφής.
Η απληστία δεν γνωρίζει από σύνορα, αλλά διαφοροποιείται ανάλογα με το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης. Στα εύρωστα κράτη, όπου οι πολίτες δεν χρειάζεται να ανησυχούν τόσο πολύ για τα χρήματα, δεν υπάρχει τόσο μεγάλη απληστία. Η Ελβετία και ο Ολλανδία παρουσιάζουν τις χαμηλότερες βαθμολογίες στην κλίμακα ILOM και ακολουθεί η Βρετανία –περιέργως, αφού είναι γνωστή η σύνδεση των Βρετανών με τη φιλαργυρία. Στην κορυφή της λίστας, αντιθέτως, βρίσκονται αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως η Κίνα, η Βραζιλία και η Ινδία.
Το παράδοξο, πάντως, είναι με τις ΗΠΑ. Παρά τον πλούτο που υπάρχει στη χώρα, οι Αμερικανοί βρίσκονται στις υψηλότερες θέσης της παγκόσμιας κατάταξης.
Το αποτέλεσμα αυτό είναι οξύμωρο αλλά δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη. Τα χρήματα έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στις ΗΠΑ. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στην προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές. Ένα από τα ελάχιστα πράγματα που ενώνει τους δύο –άκρως αντίθετους– υποψήφιους είναι η αχίλλειος πτέρνα τους, δηλαδή τα χρήματα. Ο Donald Trump έχει απεγνωσμένη ανάγκη να προβάλλει πόσο πλούσιος είναι, ενώ η Hillary Clinton κάνει τη μία γκάφα μετά την άλλη, όπως να ζητήσει μια παχυλή αμοιβή από την Goldman Sachs στη διάρκεια της προετοιμασίας της για την εκστρατεία, γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα ότι δεν είναι υπεράνω χρημάτων.
Παρ’ όλα τα αυτά, η Αμερική έχει το πιο πετυχημένο μοντέλο καπιταλιστικής οικονομίας. Ίσως, τελικά, ο Ντέιβιντ Χιουμ να μην είχε και τόσο λάθος. Ας δούμε, όμως, την επιτυχία της Wall Street. Σύμφωνα με έρευνα της State Street, για να κερδίσει κανείς από την απληστία των άλλων, θα πρέπει να τους δώσει τη δυνατότητα να επενδύσουν ό,τι έχουν και δεν έχουν, καθησυχάζοντάς τους ότι μπορούν εύκολα να αποχωρήσουν. Ολόκληρο το οικοδόμημα της Wall Street στηρίζεται σε αυτό και δεν έχουν καθόλου άδικο όσοι περιγράφουν το αμερικανικό χρηματιστήριο ως έναν τόπο όπου κάποιοι κερδίζουν από την απληστία των άλλων.
Πράγματι, η απληστία είναι το βασικό συστατικό κάθε χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η αγορά τις περισσότερες φορές λειτουργεί σαν να είναι αποτελεσματική. Η παράλογη συμπεριφορά –στην οποία ενδίδουν αρκετή– είναι αυτή που γεννά τις ευκαιρίες για αποκόμιση κέρδους από την απληστία. Αυτοί που αγαπούν τα χρήματα, παθιασμένα αλλά όχι με σύνεση, δίνουν την ευκαιρία σε εκείνους που μπορούν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους να χτίζουν περιουσίες από την απληστία τους.
http://www.insider.gr/
