Η σπατάλη φαγητού παγκοσμίως είναι πολύ υψηλή. Εμείς ως καταναλωτές μπορούμε να συμβάλουμε στη μείωση του προβλήματος, αλλά την υψηλότερη ευθύνη φέρουν οι εταιρίες μεταφοράς και πώλησης των αγαθών.
Ο FAO εκτιμά ότι, αν η σπατάλη φαγητού ήταν χώρα, θα ήταν η τρίτη μεγαλύτερη σε εκπομπές αερίων παγκοσμίως. Εμείς ως άτομα μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να μην έχουμε σπατάλη φαγητού στα σπίτια μας και κάθε πράξη είναι σημαντική. Όμως, χρειάζεται να διορθωθούν και τα προβλήματα πίσω από τις μεγάλες ποσότητες της σπατάλης, που τελικά είναι τα χρόνια, συσσωρευμένα προβλήματα του αγροδιατροφικού συστήματος που παράγει, διακινεί και εμπορεύεται την τροφή μας.
- Τι είναι η σπατάλη φαγητού;
Γενικά, η σπατάλη φαγητού περιγράφει το φαγητό που πετάμε στα σπίτια μας. Όχι μόνο όμως: είναι και το φαγητό που χάνεται συνολικά στην τροφική και εφοδιαστική αλυσίδα -δηλαδή στα αγροκτήματα, στην παραγωγή, στη μεταφορά, στην αποθήκευση και στην πώληση των αγαθών. Οι ειδικοί που εξετάζουν το ζήτημα αυτό συνολικά, από το χωράφι στο πιάτο μας, χρησιμοποιούν τον όρο «απώλεια και σπατάλη φαγητού», δηλαδή “food loss and waste” (FLW). Παρόλο που είναι δύσκολο να βρεθούν πολύ συγκεκριμένα στοιχεία για την απώλεια και σπατάλη φαγητού, όλο και περισσότερες έρευνες ρίχνουν κι άλλο φως στο πρόβλημα.
- Πόσο φαγητό σπαταλάται παγκοσμίως κάθε χρόνο;
Ο FAO έχει υπολογίσει ότι τουλάχιστον το 30% του φαγητού που παράγεται παγκοσμίως, αξίας περίπου $940 δις, χάνεται κάθε χρόνο. Η κατάσταση είναι χειρότερη στις πλουσιότερες χώρες, όπως τη Βόρεια Αμερική, όπου η σπατάλη φαγητού υπολογίζεται ότι κοστίζει $278 δις κάθε χρόνο και θα μπορούσε να ταΐσει 260 εκατομμύρια ανθρώπους!
- Ποιοι ευθύνονται για τη σπατάλη φαγητού;
Κυρίαρχο ρόλο στην απώλεια και σπατάλη φαγητού παίζουν οι μεγάλες αγροχημικές εταιρείες-κολοσσοί και οι εταιρείες τροφίμων και ποτών, που ελέγχουν και διαμορφώνουν το βιομηχανικό διατροφικό σύστημα. Τόσο οι εταιρείες λιανικού εμπορίου όσο και οι γεωργικοί βιομηχανικοί όμιλοι ασκούν τεράστια επιρροή στην αλυσίδα εφοδιασμού. Στις χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα, πολλές φορές αναγκάζουν τους αγρότες να επωμιστούν το βάρος της απώλειας και σπατάλης φαγητού στις διεθνείς προμηθευτικές αλυσίδες. Σε χώρες με υψηλότερα εισοδήματα, οι εταιρείες-κολοσσοί επωφελούνται δυσανάλογα από οικονομική υποστήριξη με δημόσια κονδύλια και φοροαπαλλαγές.
Επιπλέον, οι αγροχημικές και οι εταιρείες τροφίμων και ποτών ενισχύουν τη συστηματική σπατάλη φαγητού και στο επίπεδο της παραγωγής, στα αγροκτήματα, καθώς διατηρούν τις τιμές των διατροφικών αγαθών πολύ χαμηλές. Η συνειδητή επιλογή τους να χαμηλώνουν το κόστος των ακατέργαστων προϊόντων έχει την αρνητική συνέπεια να κάνει τη σπατάλη φαγητού συνηθισμένη παρενέργεια του προβληματικού διατροφικού μας συστήματος. Συχνά, ολόκληρες εκτάσεις καλλιεργειών πάνε στα σκουπίδια αν δεν είναι οικονομικά αποδοτική η συγκομιδή και μεταφορά τους. Επίσης, οι παραγωγοί κάποιες φορές καλλιεργούν περισσότερες ποσότητες απ’ ό,τι η ζήτηση στην αγορά, για να αντισταθμίσουν την κακοκαιρία ή τα ζιζάνια, χαμηλώνοντας έτσι περισσότερο τις τιμές σε κακές περιόδους σοδειάς και αυξάνοντας τη σπατάλη στο χωράφι, γιατί δεν συμφέρει η συγκομιδή.
Παρά την έλλειψη λεπτομερών στοιχείων, οι περισσότερες μελέτες αναγνωρίζουν ότι η απώλεια και σπατάλη φαγητού τείνει να υφίσταται περισσότερο στο στάδιο της κατανάλωσης στις πλουσιότερες χώρες, και περισσότερο στο στάδιο της παραγωγής στις φτωχότερες χώρες. Για παράδειγμα, στις πιο φτωχές χώρες η έλλειψη κατάλληλης αποθήκευσης για προϊόντα μετά τη συγκομιδή είναι μία από τις αιτίες της σπατάλης φαγητού.
Για τις πλουσιότερες χώρες, το μάρκετινγκ των μεγάλων εταιρειών τροφίμων ενθαρρύνει τους καταναλωτές να αγοράζουν υπερβολικές ποσότητες μεγάλου όγκου τροφίμων, κάτι που κατά συνέπεια τείνει να προκαλεί σπατάλη φαγητού στο σπίτι. Αυτό το φαινόμενο είναι αποτέλεσμα του τρόπου που γίνεται το μάρκετινγκ και οι πωλήσεις από τις εταιρείες λιανικού εμπορίου. Ας θυμόμαστε λοιπόν ότι η απώλεια και σπατάλη φαγητού είναι ένα από τα συμπτώματα ενός άρρωστου διατροφικού συστήματος, όχι η ρίζα του προβλήματος.
- 4. Γιατί η σπατάλη φαγητού είναι σημαντική για εμάς και το περιβάλλον;
Η σπατάλη περισσότερου από το 30% του φαγητού που παράγεται παγκοσμίως κάθε χρόνο δείχνει ότι υπάρχει αρκετό φαγητό στον κόσμο για να τραφούν όλοι, αλλά δεν φτάνει πάντα σε αυτούς που το έχουν ανάγκη. Αντ’ αυτού, πετιέται. Αυτή η σπατάλη σημαίνει περισσότερη αποψίλωση δασών, περισσότερη άρδευση και κατά συνέπεια περισσότερη χρήση νερού, μεγαλύτερη πίεση στο έδαφος, περισσότερη ατμοσφαιρική ρύπανση από λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα, και υψηλότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Η απώλεια και σπατάλη φαγητού είναι ακόμα ένα σύμπτωμα ενός βιομηχανικού αγροδιατροφικού συστήματος που ενώ συνεχίζει να δικαιολογεί την αυξημένη παραγωγή για να «ταΐσει τον κόσμο», ταυτόχρονα πετάει το ⅓ του φαγητού στα σκουπίδια. Η διατροφική ανασφάλεια στην πραγματικότητα οφείλεται στην ανισότητα, όχι στην έλλειψη παραγωγής. Γι’ αυτό η πραγματική λύση είναι να αλλάξουμε το μοντέλο του διατροφικού συστήματος, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την απώλεια και σπατάλη φαγητού. Αντί για το βιομηχανοποιημένο μοντέλο εμπορίου, πρέπει να στραφούμε στην τοπική παραγωγή και κατανάλωση φαγητού που θα έχει παραχθεί με βιώσιμο τρόπο.
- 5. Τι μπορούμε να κάνουμε ατομικά και συλλογικά για να μειώσουμε τη σπατάλη φαγητού;
Ατομικά, μπορούμε να συμβάλλουμε στη μείωση της σπατάλης φαγητού με το να προσέχουμε πώς αντιμετωπίζουμε το φαγητό που τρώμε. Ας πούμε, μπορούμε να σχεδιάζουμε τα γεύματά μας πριν βγούμε για ψώνια, να μην αγοράζουμε περισσότερο απ’ όσο χρειαζόμαστε και να είμαστε δημιουργικοί με το φαγητό που περισσεύει. Πρέπει να αποφύγουμε να πέφτουμε στην παγίδα των μαζικών προσφορών που πολύ πιθανόν να καταλήξουν στα σκουπίδια. Μία άλλη συμβουλή είναι να αγοράζουμε φρέσκα, εποχικά προϊόντα απευθείας από ντόπιους αγρότες και να αποφεύγουμε τα περιττά βήματα στην αλυσίδα εφοδιασμού, όπου μπορεί να σπαταληθεί φαγητό.
Το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιρειών να παράγουν συνεχώς «πιο φθηνό» φαγητό έχει καθιερώσει μία επικίνδυνη νοοτροπία ότι το φαγητό μας δεν έχει πραγματικά αξία. Έτσι, δεν προκαλεί καμία εντύπωση που η απώλεια και σπατάλη φαγητού είναι συνέπεια του μοντέλου αυτού. Όμως, πρέπει να εκτιμάμε το φαγητό μας, το φυσικό περιβάλλον στο οποίο καλλιεργείται και όλη τη δουλειά που χρειάζεται για να μεγαλώσει και να ετοιμαστεί.
ΠΗΓΗ:/www.greenpeace.org/greece/ flowmagazine.gr
